Alles van waarde is weerloos

Maar liefst 28 jaar heb ik er gewerkt: bij vanLeest. Nadat ik mijn conservatoriumstudie had afgebroken en als 'Erkend Gewetensbezwaarde' mijn vervangende dienst had verricht, dacht ik dat een tijdje werken bij vanLeest wel een aardig tijdverdrijf zou zijn. Het werden 28 slechtbetaalde maar leuke jaren. Maar daar wil ik het nu niet over hebben.

Wat ik eigenlijk hier wil bespreken is dat vanLeest er niet meer is. Jarenlang werkte ik in dit bedrijf mee aan succesvolle overnames. De vijf winkels van Nico Fox in Twente en omgeving werden overgenomen. Een paar winkels van Wijnand van Hoof in Rotterdam. Muziekhuis De Wilde in Zeist, Radio Stribos in Weert: allemaal vielen ze ten prooi aan het succes van de groeiende keten die vanLeest was. Dat veranderde toen Jan van Leest de tent verkocht aan Hans Breukhoven, in 1993.

Breukhoven kocht de keten -die toen bestond uit 18 winkels- in dat jaar voor een relatief zacht prijsje. Zijn eigen lelijke blauwe Free Record Shops trokken alleen maar jong publiek en met de overname hoopte hij de bestedingen van draagkrachtige ouderen ook bij zijn omzet te kunnen tellen. En nog steeds ging het goed. Een deel van de eerdergenoemde overnames vond plaats nadat vanLeest zelf was ingelijfd door de Free Record Shop holding, waardoor het winkelaantal in 15 jaar groeide naar bijna 60 stuks. En doordat het bedrijf waar ik werkte maar bleef groeien, was er voor mij ook de mogelijkheid om door te groeien binnen het bedrijf. Van verkoper naar inkoopassistent naar inkoper naar marketingassistent naar webmaster. Maar daardoor zag ik ook wel trends die me minder bevielen.

De eerste tekenen van neergang kwamen rond 1994, toen langzamerhand de markt voor klassieke muziek begon in te storten. Waarom klassiek hierin voorop liep kan ik nog altijd niet verklaren, maar het is een feit. Als bestuurslid van de vereniging van klassieke speciaalzaken heb ik nog geprobeerd door samenwerking en nieuwe initiatieven daar iets aan te doen, maar het bleek een gevecht tegen de bierkaai. Mede om die reden konden wij geregeld collega-winkels overnemen die het niet meer konden bolwerken, maar die groei van vanLeest was wel een 'krokodillengroei'. Wij konden groeien door concurrenten op te eten. En dat vond ik jammer want juist die leuke oude speciaalzaken in groezelige panden, waar het zo heerlijk zoeken was in de vergeelde collecties, werden allemaal hippe, moderne vanLeest 'speciaalzaken', terwijl tegelijkertijd onze eigen formule steeds meer werd uitgehold.

Steeds sterker begon de onzichtbare 'man met de calculator' zijn intrede te doen binnen vanLeest. Niet de kwaliteit, niet het assortiment, niet de binding met de klanten telde nog. Nee, omzet moest er gemaakt worden. En als de omzet deze maand een beetje achterbleef, moest er voor de volgende maand een te gekke actie bedacht worden om meer doosjes te kunnen schuiven. Jarenlang zijn we steeds maar meer doosjes aan het schuiven geweest, zonder visie, zonder bezieling, zonder enige liefde voor het product (muziek dus, of films) of voor onze klanten.

Maar al die jaren bleef er toch nog wel iets overeind: de ketens werden niet samengevoegd. Breukhoven leidde zijn concern met harde hand en een charmante glimlach. De Free had haar hoofdkantoor in Capelle aan den IJssel en vanLeest bleef domicilie houden in het hoofdkantoor in Eindhoven, waar het sinds de 70-er jaren gevestigd was. Tot 2009 bleef er daardoor toch nog wel een duidelijk verschil van aanpak bestaan. Twee directies, twee financiële administraties, twee marketingafdelingen en twee inkoopafdelingen. En ook twee distributiecentra. Maar iedereen kon zien aankomen dat dat niet de toekomst had.

In 2009 besloot Breukhoven om het vanLeest-hoofdkantoor te sluiten. Ik kwam daardoor op straat te staan, samen met een dertigtal collega's. Enkelen gingen mee naar het FRS-hoofdkantoor in Capelle, maar het grootste deel werd min of meer netjes ontslagen. Ook de winkelformule ging op de schop: de vanLeest winkels moesten worden omgebouwd tot games-winkels of Free Record Shops. Slechts op enkele plekken bleef het logo nog zichtbaar, maar dat is puur voor de bühne: de winkels zijn gewone FRS-winkels met een ander kleurtje.

Sinds dit weekend (4 juli 2011) is de grootste, mooiste en oudste winkel van vanLeest dicht: de winkel in Eindhoven, in de Hermanus Boexstraat. In 1933 begon Anton van Leest zijn muziekwinkel aan het Wilhelminaplein, maar na de oorlog kocht hij het pand in de gerenoveerde binnenstad, en dat was een gouden greep. In zuid-Nederland was er geen mooiere muziekwinkel voor mijn gevoel. Ik kocht er alles: dwarsfluit, gitaar, grammofoonplaten, snaren, bladmuziek, metronoom, muziekstandaards en zelfs apparatuur heb ik er aangeschaft. En in die tijd was ik nog zo onnozel dat ik de dubbelzinnige betekenis van de slogan 'vanLeest trekt het meest' niet echt kon vatten, ondanks het hoge gehalte aan knappe jongens achter de toonbank. Maar goed: in 1981 kon ik er gaan werken, en ik was maar wàt trots!

Nu valt dus ook deze parel in de kroon van het oude vanLeest concern ten prooi aan de commercie: het pand is verkocht en er wordt een Blokker-winkel in gevestigd. Een Blókker-winkel... nou ja zeg!

Natuurlijk moest dit een keer gebeuren, en wie ben ik om te zeggen dat Breukhoven alles verkeerd gedaan heeft? Jarenlang heb ik aan alle ontwikkelingen meegewerkt. En daardoor heb ik ook jarenlang zien aankomen dat dit een keer zou gebeuren. Maar het doet desondanks wel pijn. Voor mij als muziekliefhebber, als Eindhovenaar, als ex-werknemer, als bewoner haast van het pand.

Alles van waarde is weerloos, zo blijkt maar weer eens. En kan het iemand iets schelen? Vroeger kon je in Eindhoven voor spijkers en haakjes terecht bij De Spijker. Voor tekenspullen ging je naar Hoppenbrouwers en voor een mooie vulpen naar Aarts & co. Je sigaren kocht je natuurlijk bij Rooymans-Muller en voor je electronica-onderdelen kon je terecht bij Vogelzang of Radio Wiener. Had je p.a.-apparatuur of een echte goede Ibanez-gitaar nodig, dan ging je naar Musica en voor fotospullen kon je terecht bij diverse specialisten. Radio Wiener zit er nog, maar voor de rest is alles weg, verdwenen, opgeslokt door de moderne tijd, overbodig geworden door internet, achterhaald.

Ik word oud...